Friday, April 27, 2007

MAR-KURIA (1)

PARLOBEINI

Domma ihasomalhon ai humbani mungkahni dong Kuria i tongah-tongah ni halak Simalungun, ganup do niombah ni pagori ni Kuria igoran niombah ni Kuria. Ahu ma sada naginoran niombah ni Kuria ai. Ai ma ase humbani hadakdanakon nari do ahu pagori ni Kuria.
Ia Kuria ai ma parsadaan na mapansing ni halak Kristen, songon na tarsurat bani Hata Haporsayaon nasinaksihon ni halak Kristen i sab tanoh on.

Bani pardalanan ni goluhku, lang singgan pagori ni Kuria hansa ahu. Ipalar Naibata do manaraya ahu dihut mangidangi KuriaNi. Diatei tupa ma.

Diatei tupa ma homa, ibere Naibata do bangku panorang – ronsi panjuljul ni uhur – manuratkon pargoluhonku na mar-Kuria in.
Hugoran do nahusuratkon Mar-Kuria. Ijon ma hupatongah hajongjonganku gabe pagori ni Kuria, ronsi na Ipadihut Naibata ahu mangidangi i KuriaNi, dihut pakon na mar-Oikumene.

Lang tarbahen lang maningon hugorani do na ipabangkit ahu gabe Sintua bani tahun 1964, na ongga ahu Pengantar Jemaat, ongga Wakil Pengantar Jemaat, ongga Pengurus Resort GKPS, ongga Pembimbing sonai Ketua Umum ni Seksi Pemuda GKPS, ongga Ketua Umum ni Badan Penyelenggara Perguruan (BPP) GKPS, ongga Ketua Umum ni Badan Diakonia Sosial GKPS, ongga Anggota Sinode Bolon GKPS, ongga Anggota Majelis Gereja GKPS, ongga ipadihut mambahen Rancangan ni Tata Gereja pakon Peraturan Rumah Tangga GKPS, pakon na legannari. Sonai pakon piga-piga horja Oikumene.

Bangkir do namin uhur manggorani in, ai hira pajuntul-juntulhon. Tapi maroa ma homa lang nagorani ganupan in, ai Idop ni uhur ni Naibata do in bakku. In homa ibagas bagei ni horja in do ipabayak Naibata pangarusioku pasal KuriaNi.

Halani ai, ia hugorani pe holi in, daoh ma humbani na pajuntul-juntulhon. Na manggorani Idop ni uhur ni Naibata do.

Andohar na narhitei na hupatongah Mar-Kuria on hu loulouan ni sipambasasi, boi ipakei Naibata on pabayakkon pangarusion pasal KuriaNi.


Pagori ni Kuria

Tubuh i Kuria Pamatang Raya do ahu, tahun 1937. Sintua do Bapanami, St. Tarianus Sigumonrong. Ai ma ase anggo dong pe buku Register ni Kuria Pamatang Raya, nihurhu tarsurat do ijai partubuhku pakon pandidionku. Ai anggo Sinata (Surat Pandidion) do, lang ongga huidah be, gakni magou sonin-sonin do sanggah masa ni na marharawa sapari ondi (1946-1947).

Ongga do hupasungkun bani Abanghu, (Asang) Jawasman, i gareja ja do ahu tardidi. Dob idingati na ongga do ia marsikolah i parsikolahan na pinajongjong ni Tuan A. Theis i Pamatang, anjaha i lambung ni parsikolahan ai do sapari gareja ni Kuria Pamatang Raya, mangihutkon etonganni, i gareja na i Pamatang do ahu tardidi, paima mosor gareja ni Kuria Pamatang Raya hu pargarejaan sisonari (na ipudian ni ari igoran GKPS Pematang Raya 1903, hansi pe namin lape jongjong Kuria Pamatang Raya tahun 1903). Mangihutkon pardingatni Abang in, tar tahun 1939 do ipajongjong gareja sisonari, ai ma parmosor ni Kuria Pamatang Raya hun gareja na i Pamatang hu gareja sisonari.

Lang piga dokah dob jongjong gareja ni Kuria Pamatang Raya in, pajongjong rumah ma Bapanami ondi i hutani hinan, ai ma huta Partayuban, donokkon Sondiraya. Mar Kuria hu Pamatangraya do par Sondiraya pakon par Partayuban panorang ia.


Mungkahni Marhaporsayaon

Lokkot do bani pardingatku, sanggah danak ope ahu, domma porsaya ahu bani Naibata, bani Tuhan Jesus.
Hudingat do naijia, martomu samon honsi ari, mulak ma hanami (ahu pakon anggiku, Sarmedi) hun juma Paratusan. Rumahnami i Partayuban do, i lambung Sondiraya. Halani ai, laho mulak hun juma Paratusan, bontason do lobei habungan laho hu huta Pamatang (sonari goranni Amanraya), hun Pamatang laosan ope sabah lombang sadanari laho mendipar dompak Sondiraya. Anggo domma das i Sondiraya, hira na das ma pangahap, ai lang be das sabatu sidalanan ase das hu rumahnami i Partayuban.

Ijia, i salahsah ni sabah lombang silaosannami in, dong do gana-gana mangusihi ulu ni jolma. Igoran halak do in gana-gana ni St. Musa, halani St. Musa do gan manopa gana-gana in. Hira i toruh ni gana-gana in do sibatangi sibontason mandipari sabah lobang in. Banggal do gana-gana in, majangin do pangahap mamontas hunjin. Hira na ipanolnol gana-gana in do matani dompak halak na mamontas. Halani hunjin do dalan pamontasan sidonokan, sai ilaosi hanami do sabah lombang in laho hu juma Paratusan pakon laho mulak.

Santorap, sanggah mulak hun juma, marsaran ma hanami i huta Pamatang, laho paidah-idah na margalah i alaman bolag i lobei ni Rumah Bosar. Iparagei hanami ma rahutan ni hawei nabinoannami hun juma.

Dobni, lang be pitah mangidah-idah na margalah on hanami, tapi dihut ma homa use hanami margalah, ai anak ni Tulangnami do deba na margalah in, ai ma nasi Tuan Nengneng (ai do goran ni Abang Banner Saragih Garingging ondi) , Tuan Saludin, pakon dakdanak na legannari. Tuan Nengneng ai ma anak ni Tulang Kaduk (J. Kaduk Saragih Garingging), Raja Raya panorang ia; Tuang Saludin ai ma anak ni Tulang Gomok Saragih Garingging nahinan, Raja Raya na igansihkon ni Tuan Kaduk).

Dob loja bei na margalah on, tarjolma ma hanami, domma hape humbagas borngin, lang naahapkon. Tarolos ma hanami mangulakkon pardalanannami mulak hu Partayuban. Najujung ma use rahutan ni hawei na iboan hanami nongkan hun juma ase dong bereonkon ni Inang mamahan babuyni.

Sonin das hanami i sabah lombang silaosannami laho mulak, naidah ma marlangat-langat gana-gana ulu ni jolma na majangin in. Manorgi ma ambuluku akkap janginni. Mabiar do namin ahu mangkawahkon gana-gana in. Pakulah so hukawahkon ma, tapi ganup tongkin lang tarhorom mangkawahkon.

Sanggah ia ma hupahot uhurhu, ningku ma ibagas uhurhu: Marhasoman Tuhan Jesus, lang dong habiaran.
Dob husuanhon haporsayaon sisonai ibagas uhurhu, tongon ma, lang be mabiar ahu mamontas sabah lombang in, mandalani sibatangi ni sabah i toruh ni gana-gana na majangin in. Dirgas ma panlangkahnami mandipari sabah lombang in. Lang naahapkon, nalaosi ma huta Sondiraya, dobni das ma hanami i rumahnami i Partayuban.

Paima masa ni ‘Revolusi Sosial’ nidokan (1946) do in Na mararti do ai, hira marumur 7 tahun pe ahu.

Ai ma ase girah do dong haporsayaon bakku marpangajaman bani Naibata. Halani ai, gati do hulungkari pardingatku, sandihari janah sonaha do nani dalanni naijia ase dong haporsayaon sisonin bakku. Lalab do lang jumpah ahu balos.

Humbani hadakdanakonnari do tongon hanami ipodahkon martonggo laho mangan: ‘Ham Tuhan, pasu-pasu Ham ma sipanganon on pargogoh bani dagingku, Amen’. Domma songon hasomalan mando tonggo in. Paima nadahup indahan na dob radei i lobeidiri, naloppit do lobei tangan, napamitmit mata, napaunduk panjujung, dob ai mubit-ubit ma bibir mangkatahon tonggo in. Tongon hu bai dobni, naparuhurhon ma hata ni tonggo in. Dobni use marhitei haporsayaon ma tonggo in. Sonai do nani parroh ni haporsayaon in?

Ai ma ase mar-ra do hansa pag ahu. Ra do halani pangajaran na dapot ahu sanggah Sikolah Minggu do ase dong bakku haporsayaon in, mambaen domma humbani hadakdanakonnari hubotoh marpangajaman bani Naibata. Ra do homa halani pangajaran na dapot ahu marhitei podah pakon marhitei na mangidah pargoluhon ni namatorasnami. Tapi ra do homa sibere-bere ni Naibata do in bakku; Naibata do patubuhkon haporsayaon in bani hadirionku.

Thursday, April 26, 2007

MAR-KURIA (2)

Pagori ni Kuria.

Mangajamkon Holong ni atei ni Naibata

Naibata do patubuhkon haporsayaon in bani hadirionku, manggoluh janah lambin marbanggal bani pargoluhanku.

Ai hudingat, sanggah ujian manammatkon Sekolah Rakyat (tahun 1951), martonggo do ahu ibagas uhurhu paima hujamah hortas ujiannami. I Sondiraya do ahu Sekolah Rakyat, tapi ijia i Pematangsiantar do ianan ujian, ai ma i parsikolahan na i lambung ni Gereja Katolik. Sonai do age sanggah ujian SMP (bagian B) i Medan.

Dobhonsi parana ahu, domma marguru janah manaksihon haporsayaon i Kuria, hira songon bulus ni uhur sanggah hadakdanakonhin do homa ahu marpangajaman bani idop ni uhur ni Naibata sanggah ujian SMA (bagian C) i Jakarta.

Dob matua (domma marhajabuan) pe tene, domma Sintua janah Pengantar Jemaat ni GKPS Bandung, hira songon parhaporsayaonku sanggah dakdanak ondi ahu mandompakkon ujian Sarjana Hukum i Universitas Padjadjaran Bandung, lang pag au mangajamkon haringgasonku marlajar, hapandeionku, tapi pitah mangajamkon idop ni uhur ni Naibata do, hupadas marhitei tonggoku sonin laho ujian.

Sonai ma ijia, sanggah laho mangadap ahu bani Dosenhu, Mr. Paul Mudigdo, manungkunkon atap domma soppat ia mamareksa skripsiku. Somalni, hu rumahni do diri mangadap. Ai age pe gati do ia i Kantor Dekan Fakultas (halani sanggah Dekan do ia ijia), tapi hu rumahni do isuruh roh anggo pasal skripsi na i tanganni do sisahaphonon.

Palobei tuluy do ahu hu Fakultasnami patangkashon atap sanggah ija dosennami on. Sanggah na patangkaskon in ma ahu, huidah hasoman sakuliahku anakboru mangkatariluh martuturian na iusir ia sonin das ia i rumah ni Dosen on laho mangadap. Mangidah in, gobir ma uhurhu laho mangadap dosen on. Sompat do lobei laho surut ahu. Tapi anggo hupatarhon, mabiar ahu mardokah-dokah holi use, hape tahun paonomhon ma au i Fakultas Hukum on. Girah do namin lulus au Sarjana Muda, ai dua tahun dassa dapot ma Sarjana Muda. Tapi halani marlambin-lambin, sompat use dokah ase dapot au tingkat Doktoral. Halani ai hupatotap uhurhu mangadap sadari ni ai, dob tangkas hu botoh sanggah i rumahni do Dosennami on.

Mar-opelet (Angkot, Angkutan Kota do goranni sondahan on) ma ahu hun Dago hu Wastukencana, hunjai ma use mar-opelet dompak Ledeng, turun i sirpang ni dalan dompak Karangsetra, hunjai ma ahu mardalan nahei laho hu rumah ni Dosen on, ai i lambung Karangsetra do rumahni.

Hira lang huahapkon sonaha pardokahni iatas opelet on. Ai sanggah na mar-opelet on, sonai sanggah mardalan nahei laho mangayaki rumah ni Dosen on, lalab do au martonggo ibagas uhurhu, mangarapkon idop ni uhur ni Naibata, marondos bani Naibata, uhur ni Naibata ma saud.

Sonin jongjong au i horbangan na oruk i lobei ni rumah ni Dosen on, mintor roh ma dakdanak, hira 6 tahun pe gakni umurni, mangayaki au hu horbangan. Nini, marsahap Indonesia: ‘Ihatahon Bapa ase padalan-dalan ham lobei dompak Karangsetra ai, dob ai roh ham use holi.’ Dob sonai nini, iolos ma use marlintun mulak hu rumahni.

Sompat do lobei jonong ahu mambogei panisei ni dakdanak in. Tapi tongkin do hansa. Ai tongkinin mintor lunggar ma pangahapku, ai hubotoh ma na laho dear do panjalo ni Dosen on bani parrohkin. Hulangkahkon dompak Karangsetra, ai hun ujung ni dalan na i lobei ni rumah ni Dosen on , mintor taridah ma Kolam Renang Karangsetra.

Hupadompak do tongon bohiku manatap hinajenges ni Kolam Renang Karangsetra in. Tapi anggo uhurhu igoki malas ni uhur do mardingat idop ni uhur ni Naibata na patorang langkahku na laho mangadap Dosen in.

Lape das sa jam ahu manatap-natap dompak Kolam Renang Karangsetra in, hurohi ma use rumah ni Dosen on. Sonin das ahu i horbanganni, mintor roh ma tarolos puang-puang mambuka horbangan, talup-talup Pembantu do gakni, ihatahon ma ase hu rumah ahu.

Sonin das ahu i rumah, isisei Dosenhon ma ahu, jamah pe ia bani skripsiku.

‘Sanggah mambasa skripsimu on do ahu nongkan, ase husuruh ho mardalani lobei, ai lape siap hubasa. Ai goran-goran ni niombahmu do na isuratkon ho bani skripsimon?’

‘Ai do dahkam,’ ningku mambalosi. Ijia domma lima niombahnami, 4 anak, sada boru.

Dob sonai, ipahundul ma use i kursi ni meja tulisni, manuratkon tandatanganni bani skripsi on. Irik ma use jongjong ia mamberehon skripsi on bakku, nini:

’Boi ma on, dob ipadear ho romban hu bani na husuratkon bani skripsimon.’

Hujalo ma skripsi on hun tanganni. Halani lang iarahkon au hundul, husungkun ma use ia:

’Anggo sonai, ra boi ma au mulak?’.

‘Dear, boi ma mulak ho,’ nini.

Mesek tumang ma uhurhu mulak hun rumah ni Dosen on. Ai anggo domma salosei skripsi on, boi ma hudaftarhon diringku laho ujian meja hijau nidokan. Sonin das i rumah, tambah ma homa malas ni uhurhu, ai dob hupareksa nasinuratkon ni Dosen on bani skripsi in, lang sai piga be na porlu paubahon.

Lang piga dokah hunjia, dihut ma ahu ujian meja hijau. Mandompakhon meja hijau on pe, hot ma uhurhu, lang dong gobir age otik, ai hubotoh ihasomani Naibata do au. Hansi pe tongon lang cum laude, tapi saud do dapot ahu panggoranion (gelar) Sarjana Hukum.

Ai ma ase porsaya do ahu, idop ni uhur ni Naibata do mambahen boi hulopusi sada-sada sikolahku. Gariada, porsaya do ahu, Naibata do patuduhon langkahku mambahen na Sarjana Hukum ahu ipudian ni ari, ai lang ongga huparnipihon, lang ongga husurahon gabe Sarjana Hukum. Ai dob tammat ahu SMP, sompat do lobei marsikolah i SMA Nasrani. Dob tolu bulan ahu i SMA, ipungkahkon Pamarentah ma mambuka Sikolah Asisten Apoteker i Medan. Hujin ma use ahu marsikolah, ai marosuh tumang uhur ni Bapanami ase dong niombahni hu Sikolah Asisten Apoteker, gendo dong na manoruskon horjani na ipungkah humbani partubuhku nari, ai ma marjual tambar, mar-‘Toko Obat Sigumonrong’. Ai hira humbani horja in ma hataonkon mubah pargoluhonni lambin roh torsani, mambaen tarmurmur goranni.

Hape, satahun do hansa ahu i Sikolah Asisten Apoteker in. Ai roh ma rayohku, lang hubotoh halani aha. Iboli Bapanami do namin lereng na bayu bakku, merk ‘Lokomotif’, ase boi hulerengi hun Kampung Durian hu parsikolahannami i Padangbulan. Bani kwartal paopathon, siap sogod do ahu borhat hun rumah kohomanku, tapi hotop do absen ahu, lang saud das hu sikolah. Dobni, halani bahattu ma hudidah na absen on, hupasoh ma marsikolah. Ai maila ma use ahu, gati tu absen.

Halani lang be marsikolah, mulak ma ahu hu huta. Sompat do lobei ahu kenek motor Cap Gunung, mangihut-ihut Abang Asang na jadi kenek homa ijia. Ongga do homa hupaihut-ihut kenek motor truk na mangalop hayu hun Sidikalang. Tapi lang dokah ahu jadi kenek in, ai iarahkon Inang do ahu manghorboui sabahni i Hutailing. Sanggah ia ma husuhutkon bani Inang ase hu Jakarta ma gelah ahu.

‘Mangaha ma ho i Jakarta, lang dong sikolahmu?’ nini Inang.

‘Atap boi songon Abang Saralen, marhorja sambil marsikolah,’ ningku mambalosi.

Manganju do namin Bapanami bakku.

‘Anggo ra do ho sikolah SMA i Medan atap i Siantar, hupala-palai pe mambere uang sikolahmu. Tapi anggo hu Jawa do nim ho, ho ma mansarihon bam, anggo sihol marsikolah pe ho, ulang arapkon uang sikolahmu humbakku,’ nini, sanggah manaruhkon ahu ia hu Medan laho misir markapal laut hu Jakarta dob ihadearhon Inang pangindoanhu ase hu Jakarta ma gelah ahu.

‘Hu Jakarta ma gelah ahu,’ ningku pondok. Sonai ma parborhatku hu Jakarta. Sibar Pajak Sentral Medan do hansa Bapa manaruhkon ahu, lang das hu Belawan ia.

Dob dapot ahu horja i Jakarta, ai ma i Tata Usaha ni Fakultas Ekonomi Universitas Indonesia, hununut ma homa sikolah, i SMA sore/malam. Lang pala namin pongkut tumang ahu na marsikolah on. Hape saud do lulus SMA, hansi pe tongon hunlambat ma parlulushu SMA, ai tahun 1959 pe ase lulus SMA, hape tahun 1954 do tammat SMP (i Medan).

Dob lulus SMA, husurahon do namin ase hu Fakultas Ekonomi hutorushon sikolahku. Tapi halani ijia sanggah kuliah i Fakultas Ekonomi do Abang Saralen, gabe hu Fakultas Hukum ma saudni ahu masuk. Mungkahni i Fakultas Hukum U.I., Jakarta, dob ai pindah hu Fakultas Hukum UNPAD, Bandung, halani dob marhajabuan ahu, hu Bandung do ahu pindah horja hu Fakultas Ilmu Pasti dan Pengetahuan Alam UNPAD.

Ai ma ase pori pe saud ahu Sarjana Hukum, halani na kuliah i Fakultas Hukum do, sedo halani na husurahon hinan jadi Sarjana Hukum. Hira songon na paihut pambobahon ni pardalanan ni goluhku do hansa ahu, ia huja iboan, hujin ma hupaihut.

Lang pitah ase dong pangunsandeianku hansa ase marhapaporsayaon ahu bani Naibata. Tapi humbani hadakdanakonhunari, domma porsaya ahu na maidop do uhur ni Naibata bani jolma na ra mansousouhon dousa panlanggaranonni.

Ai age pe ningku nongkan marhaporsayaon do ahu bani Naibata, Ia do napatudu-tuduhon langkah ni pargoluhonku, tapi sedo halani dear ni gabeihu ase ihaholongi Naibata ahu, sedo halani habujuronku. Ai jolma habian do hansa ahu, gariada tene, lape jolma siusihon bani parlahou. Humbani hadakdanakonnari do sai mardousai ahu. Masam ni dosa pe hira ganup do ongga huparlahouhon. Pori hupajojor ganupan ai sonari, boi do hugorani. Hansa, lang suman nagorani dousa in ijon, tarlobih halani domma isasap Naibata.

Na sihol hatahononhu sonari, sonin husopotkon bani Naibata ibagas Jesus Kristus, tongkinin do dapot ahu hasasapan ni dousa ai. Hasasapan ni dousa irik haluahon. Lang pitah haluahon simagira, tapi haluahon si sonari pe. Ai gabe lunggar ma pangahap, lang dong na dondon pori pe sai nadingat do dousa diri ai, lang pala be etek uhur pori dong halak namanrisai pardousaon diri ai, janah maluah ma diri humbani pambiar-biari ni uhurdiri, gabe pag ma diri dirgak mardalan. Gariada tene, podas do ilupahon halak pardousaondiri ai. Suman songon parninggan ni umpama ni Simalungun: sabou do na matolbak tubuhan sae-sae.

Wednesday, April 25, 2007

MAR-KURIA (3)

Pagori ni Kuria

Niombah ni Kuria, sundut na paduahon

Anggo Bapa pakon Inangnami ondi, dob magodang do sidea tardidi. Hira riap tardidi do sidea pakon sin Raya na parlobei manjalo Ambilan Na Madear na ipadas marhitei parsikolahan (Sikolah Sending) naijia. Sidea in hataonkon sundut (generasi) na parlobei na jadi Kristen humbani halak Simalungun. Sidea in do hulanan parsadaan ni halak na porsaya na gabe Kuria na parlobei i Simalungun. Niombah ni sidea in ma sundut na paduahon. Goranon ma ‘niombah ni Kuria’ sundut na paduahon in.

Ongga do piga-piga hali martaringat Bapanami ondi pasal hasaparionni paima tardidi. Humbani tuturian ni in, dapot uhurhu do, domma porsaya ia bani Naibata humbani hadakdanakonnari, paima roh Ambilan Na Madear. Oppung Naibata do nini halak sapari manggoran Naibata. Sada dassa Naibata mangihuthon haporsayaon ni halak Simalungun sapari, na tang sigogohan, siparkuasa mangatasi haganupan kuasa. Hu bani Naibata do iparbilangkon anggo parah ma pandorun ni halak. Hansa gakni, panandaion ni sidea sapari bani Naibata, lang songon torang ni panandaion na jumpah humbani Ambilan Na Madear na binoan ni Sending.

Sompat do gan Bapanami ondi mangguruhon dihar pakon haguruon sapari. Bapani sandiri do gan guruni, ai ma Oppung Mariam Purba Sigumonrong, Anakboru (Kerajaan) Raya. Bani nombas parlobei humbahat do sidea rap mangguruhon dihar (pakon habotohon sapari). Dob salosei nombas na parlobei in, idilo ma gan use 3 halak sidea humbani na bahat nongkan laho pabagashon haguruonni. In ma nombas na paduahon. Dob salpu parguruan ni sidea na tolu halak in, idilo ma gan use Bapanami ondi, sahalaksi, mangguruhon bagei ni halobihon na legannari. Anggo nombas napatoluhon in, hu Dolog Simbolon ma gan ianan parguruanni. Sanggah na sahalaksi in ma ia mangguruhon naginoran ‘elmu allah’. Hunjianari ma gan dapotsi habotohon sonaha ase lehleh imbangni, ai ma marhitei na mangarepatkon jongjong Naibata ilobeini mandompakkan imbangni, mintor lehleh do imbangni on, lang saud mambahen parmaraan hu bani.

“Anggo domma nabotoh mambahen sonai, lang pala be loja diri mangimbang age ise pe, ai lang be dong uhurni mambahen parmaraan bendiri,” nini Bapa ondi.

Sompat do lobei tubuh sihol ni uhurhu mangguruhon habotohon sapari in. Jadi ningku ma:

“Mase ma lang ipodahkon ham habotohonmu ai bennami on?”

Balosni:”Ai lang habotohon sisonai do na dapot hita humbani Ambilan Na Madear? Ai nini do: ‘Anggo Naibata hasomanmu, ise ma imbangmu’. Ai ma ase dob roh Ambilan Na Madear, sisoya-soya mando ganup haguruon na huguruhon nahinan ondi.”

Ningku ma use:”Ai lang porlu pe namin hadiharon ai ipodahkon ham bennami?”

“Naguruhon hadiharon ase boi nasakahkon tenju-tenju ni halak. Naguruhon elmu hobal, ase ulang tolap bendiri pisou atap podang ni halak na sihol mambahen parmaraan bendiri. Anggo lang dong halak na sihol manenju diri, benaha guruonkon mansakahkon ai. Anggo lang dong halak na sihol managil diri, benaha guruonkon elmu hobal. Na porlu guruonkon, sonaha ase ulang dong halak na marsogam ni uhur bendiri, ase ulang roh uhurni halak mambahen parmaraan bendiri. Na porlu guruonkon, sonaha ase tong ihasomani Naibata diri,” nini mambalosi.

Lalab do mangapian ahu bani panadingkon ni Bapanami ondi bani habotohon hasaparion ni sidea in. Boi jumpahsi janah ihaporsayai na lobihan do na niguruhonni humbani Ambilan Na Madear marimbang habotohon sapariondi. Mangapian do ahu lang ongga taridah sima-sima ni haguruon saparini ondi bani pargoluhonni. Martorap ma hansa taridah, ai ma anggo tarsonggot ia, mintor taridah hadiharonni, gakni pugar tongkin, dob ai tarjolma ma ia, mulak ma pangabakni songon na so mambotoh hadiharon. Tapi anggo ‘elmu allah’ na dob ginuruhonni sapariondi, nini gati do ipakei, ipahombar hu bani haporsayaonni dob Kristen. Ai ma marhitei na mangarepatkon ihasomani Naibata ia mandompakkon sidompakkononni. Sonai ma gan ijia (1939), sanggah ipamasa i Pematangsiantar pesta pardingatan partubuh ni Ratu Wilhelmina, Raja Bulanda, ipakei ma ‘elmu allah’-ni on manlaosi piga-piga panjaga, mandipar hun ianan ni paruma hu ianan ni partuanon pakon parbapaon i lambung ni Asisten Residen. Sada pe lang gan panjaga atap Upas na manlanglangisi mandipar. Sanggah ijia ma gan marsangaja iparoh hun Raya sipasuman ni ‘pasukan kavaleri’ ni Tuan Rondahaim na tarbarita naijia hamunsuhonni mangimbang soridadu ni Bulanda. Marhuda ma sipasuman ni ‘kavaleri’ in hun Kampung BPM (na i lambung ni stasion kereta api), manlaosi Taman Bunga (Lapangan Merdeka sisonari) roh hu ianan pesta in i Tanoh Lapang Simarito (Lapangan Adam Malik sisonari). Lanjar ijia ma homa gan ipatortor buei anakboru i Tanoh Lapang Simarito, manortorhon tortor Ilah Bolon.1)

Age pe dong hinan do haporsayaon sisapari bani halak Simalungun, tapi dob roh janah ijalo Ambilan Na Madear, boi do itadingkon sidea haporsayaon sisapari ai, isolukkon haporsayaon si sonari, ai ma na nijalo ni sidea humbani Sending. Ai ma gakni deba halobihon ni Kristen Simalungun sundut na parlobei in marimbang sundut na paduahon.

Songon Pdt. J. Wismar Saragih ma pori, tardidi magodang do ia bani 1910 (hira-hira marumur 22 tahun). Sompat do lobei iguruhon habotohon na patut dong bani garama ni halak Simalungun sapari, songon parmaenan dorma, parkasih, manarang pakon manghaba-haba.2)

Tarsonai do Guru Jason Saragih, na tardidi magodang tahun 1911, sompat do iguruhon bagei ni haguruon sapari, songon elmu kebal, apung, kuat; sompat do ibohbohi (parsilihi) ia, janah ibere partahanan aji (racun).

Pasal parsilihi in, isuratkon Guru Jason do sonon: ‘Isuruh Inang mangalopi guru datu na margoran Jaurah hun Sibarou Kahean. Ia Jaurah ai marjambulan ganup, marsipuypuy do, jambekni pe ipaganjang do. Ipindohon Inang ase ibohbohi (parsilihi) ahu pakon membahen partahanan aji (racun).

Igana ma anak ni pisang sitabar saganjangku. Irahut ma sangkilsipilit, silanjuhang, hupi-hupi pakon loha-loha panrambas, mandaiskon bah, dayok pajom (birong) ipamasak sipitu dai, nitak sitolu rupa, boras binorna, rondang, pnl. Riap pakon pisang nigana ai inahkon bani anduri buruk-buruk.

Imangmangi ma bani tabas na ganjang. Ilambung diri ma tibal parsilihi ai layur saborngin. Patarni sogod itaruhkon ma parsilihi ai hu sirpang ni dalan.’

Sompat do guru dihar Guru Jason ia, mambuka galanggang. Sompat jadi mandur sanggah mamasar, ai ma sanggah mambaen dalan na manlaosi harajaon Raya (hun Panei laho hu Purba). Itadingkon do ganupan haguruon pakon horja na sangap in, ipindohon do ase ididi ia.3) Hataonkon ma tene, lang ipahamot be anak ni galuh sitabar gabe parsilihini, tapi Yesus do saudni parsilihini.

Gari Pdt. Dj. Petrus Purba tene, par Parba Saribu, na ipudi ni ari horjani mangalimkon Bibel hu bani sahap Simalungun, tardidi magodang do tahun 1936 sanggah marsikolah i Pamatang Siantar, hape nini Pandita ai do, hira-hira tahun 1916 do ia tubuh.4)

Anggo sundut na paduahon, songon ahu, lang sompat dong haporsayaon na legan sobali napinodahkon ni Ambilan Na Madear. Halani ai ma gakni bani na deba humbani sundut napduahon in, na sompat pabogei-bogei barita habetengon ni haguruon sapari ai, songon na pindah-pindah, angkap sihol ni uhurni mangguruhon use.

1) Tulang Umar Saragih Garingging ondi do na tangkas marbarita pasal horja parohkon sipasuman ni kavaleri ni Tuan Rondahaim in, isuratkon bani Sejarah Tuan Rondahaim, Raja Raya, nanipadas bani sada seminar na niadongkon ni halak Simalungun i Jakarta; dapot au sada humbani foto-copy ni nasinuratkon ni ai humbani Abang Saralen Purba ondi.

2) Pdt. J. Wismar Saragih, Memorial / Pardingatan humbani pargpluhon ni Pandita J. Wismar Saragih, ongga na kaluar sahap Indonesiani, kinalurahon ni BPK

3) Guru Jason Saragih, Riwayat Hidup Jason Saragih, dokumen nasinuratkon ni sandiri, lang ongga ikaluarhon halani sapponggol pe na soppat isuratkon. Isalin (iketik) helani na margoran B.A.S. ma in (Tg Morawa, 8 April 1963), copy-ni ibere bakku sada.

4) Pdt. Ch.E. Purba, STh (Editor), HamulianMu do Na Huhasiholi ale Jahowa, Autobigrafi & Biografi Pdt. Dj. Petrus Purba, Goluh pakon Parhorjaanni; Pematangsiantar 2004).

Tuesday, April 24, 2007

MAR-KURIA (4)

Pagori ni Kuria

Pagori ni Kuria Sondiraya i Bandung

Tahun 1951, marsikolah ma ahu hu Medan, i SMP Nasrani na i Kampung Koling.. Rokkon Kak Sinta do ahu, ai ma hanami sikahanan niombah ni Bapanami. Ia Lawei Rasyiman Saragih Sumbayak, halahoan ni Kak Sinta on, domma Parhorja ni Kuria hinan i HKBP sanggah i Siantar pe sidea marhuta, horja Pegawai Negeri i Pertanian. Pindah do lobei sidea hu Tanjung Balai. Ijai pe gakni Parhorja ni Kuria do ia i Gereja Methodis. Dob pindah sidea hu Medan, Parhorja ni Kuria ma homa ia, ai domma dong parmingguan ni halak Simalungun i Medan.

Sanggah na rokkon sidea in ma ahu, hudingat i gereja ni HKBP Jl. Cokroaminoto do parmingguan ni halak Simalungun. Tahun 1952, dob jongjong HKBPSimalungun manjae hun HKBP, gabe sada Kuria ma parmingguan ni halak Simalungun in i HKBPS, na igoran ipudian ni ari Kuria Hang Tuah (halani tapak pargarejaanni i Jl Hang Tuah do dobni).

Hansi pe domma i Medan ahu, janah dihut marguru manaksihon haporsayaon i Medan, tapi parkuriaonku tong do mangihutkon parkuriaon ni Bapanami, ai ma i Pamatang Raya (use i Kuria Sondiraya, dob jongjong Kuria Sondiraya tahun 1952, manjae hun Kuria Pamatang Raya).

Ai ma ase i Kuria Sondiraya do ahu manaksihon haporsayaon hansi pe i Medan do ahu marguru manakasihon haporsayaon.

Tahun 1956 pindah ma use ahu hu Jakarta. Domma dong ijia parmingguan ni halak Simalungun i Jakarta, ai ma i Aula ni Sekolah Tinggi Theologia, Jl. Pagangsaan Timur. Ijia lape jongjong Kuria ni halak Simalungun i Jakarta. Ai tahun 1960 pe ase jongjong Kuria ni HKBPS i Jakarta, na igoran ipudian ni ari Kuria Cempaka Putih, halani i Cempaka Putih do ipajongjong garejani.

Age pe domma i Jakarta ahu marianan (humbani tahun 1956 das hu bani tahun 1960), anggo parkuriaonku tong do pagori ni Kuria Sondiraya. Hira sonai do ope ganup halak Simalungun na dob marianan i Jakarta ijia, parkuriaonni tong do i hutani hinan i Simalungun. Legan ma lobei na dob mandaftarhon dirini hu bani Kuria na dong i Jakarta (HKBP atap Kuria ni par Jakarta).

Dob marhajabuan ahu, marjabu uhur-uhur, pindah ma use ahu hu Bandung tahun 1960. Halani pagori ni Kuria Sondiraya pe ahu, i Kuria Sondiraya do itingtingkon na itoruh ni uhum ni Kuria ahu halani marjabu uhur-uhur.

Dob na marhajabuan in hanami, lang ongga marminggu be ahu, halani hubotoh domma marsalah ahu, manlanggar aturan ni Kuria. In homa, parugama Islam do parinangonku, sonaha ma boi ahu marminggu sahalak ahu. Hira jut hinan do uhurhu, sonaha ma holi parkuriaonnami, ai hot do haporsayaonku, lang anjai tundalhononku Jesus, lang anjai tundalhononku Kuria-Ni, hansi pe domma manlanggar aturan ni Kuria ahu.

Bani tahun 1961, lang piga dokah dob tubuh niombahnami sikahanan – hubahen ma goranni Desendi, hubuat humbani hata Inggris descend, na padonok pangarusionni pakon hata ‘hana’ (hu hasiangan) bani sahap Simalungun – roh ma hata ni Inang-i-rumahku:’Marminggu ma hita, bobahon ham ma ahu marminggu.’

Ipudi ni ari, gati do ituturiankon sonaha ase roh uhurni mangindohon ase hubobai ia marminggu. Nini, halani na borit-boritan do anggitanami on, merung homa. Anggo i huta igoran do ai halani na tarinum. Sompat do lobei gan tubuh sungkun-sungkun na borat ibagas uhurni, sonaha ma holi nani pori das matei niombahnami on, hu kuburan Kristen do atap hu kuburan Islam do isuanhon. Pingkiran sisonin ma gakni dalan ni Tuhan manogusi, ipatotap ma uhurhu ase gabe Kristen halani Kristen do halahoanni. Halani na sonai ai do homa mambahen hotop marsaksi ia:’Sedo Pa Sendi mangarahkon ahu marminggu. Gari ia sandiri lang ongga marminggu ijia dob rap hanami. Ahu do mangkatahon ase marminggu hanami. Halani ahu do use ase marminggu ia,’ nini. Sonai do tongon. Ia do use mangarahkon ase huulaki marminggu.

Sonai ma dalanni ase ipungkahkon hanami marminggu. Sompat do lobei pindah-pidah hanami memilih gareja parmingguannami. Ongga do hubobai hu HKBP. Lang hona bani pangahapnami mar-Kuria i HKBP in, halani ijia hira na marsipatuduh hadongonni do pagori ni Kuria ni HKBP Bandung marhitei omas-omas napinakeini hu parmingguan, hape hanami namasombuh do. Dob ai ilajou hanami do marminggu hu GPIB na i Jl. Wastukencana. Ijin pe hira hurang hona do pangahapnami, ai sanggah marminggu in do hansa rap hundul, dob ai mulak bei, hira lang dong naidah marsiseian. Hu GKI na i Kebon Jati pe ilajou hanami do Tapi halani bahatan halak Sina do pagorini hansi marsahap Indonesia do sidea marminggu, lang homa hona pangahapnami. Ai sonin salosei marminggu, marhata Sina ma sidea marsiseian, ise pe lang mangkawahkon hanami, ulang antara manisei. Dobni itodoh hanami ma hu Gereja Pasundan na i Kebon Jati, halani ijin, jenges tumang panisei ni Parhorja ni Kuria bennami, sonin ididah sidea dong roh na lape itandai sidea.

‘On pe ongga huidah nasiam,’ nini sahalak parinangon basar manisei hanami siluk kaluar minggu. Iagan hanami hinan do pagori ni Kuria in do hansa parinangon on. Dobni pe ase ibotoh hanami na Parhorja ni Kuria do parinangon on.

’Ijon ma nasiam tong marminggu, atene,” nini, mangarahkon hanami.

Lang piga dokah dob na ipungkahkon hanami marminggu i Gereja Pasundan in, hira patudu bai ma gakni ai, bani ujung ni tahun 1961, roh ma dilo-dilo ni Abang Saridin pakon Abang Saralen (ai ma hanami dalahi sikahanan pakon sipahidua niombah ni Bapanami) ase mulak hanami tongkin hu huta Sondiraya halani laho bahenon horja mambere namalum bani Bapa pakon Inangnami.

Sanggah na mulak in ma hanami (rap pakon sinrumahku, pakon sada niombahnami), manopoti ma ahu i Kuria Sondiraya. Tarjalo ma homa Inang-i-rumahku (tarjalo gabe parguru).

Sanggah na hu huta in ma homa tubuh niombahnami na paduahon. Ibahen Bapanami ma goranni Marim, hira na mambuat goran na padonok hu bani goran Mariam, goran ni Oppungnami.

Halani na maranggi etek in ma homa mambahen na parpudi Inang-i-rumahku mulak hu Bandung. Parlobei do ahu mulak, ase boi huulaki horjaku i Tata Usaha ni FIPIA (Fakultas Ilmu Pasti dan Ilmu Alam) Universitas Padjadjaran, ase boi huulaki kuliahku i Fakultas Hukum Universitas Padjadjaran.

Paima na mulak in Inang-i-rumahku, tarhundokah do ia iarahkon Kak Sinta tondok i rumahni i Jalan Sei Wampu, Medan. Gakni holong ateini paturutkon gaweini in dokah i huta rapkon Inangnami, longang-longang halani lape ibotoh sahap Simalungun.

Sanggah na i Medan in ma ia sai isuruh Kak Sinta ia marlajar doding Haleluya, dodingni pakon pangarusion hata Simalungunni. Maningon dapotsi sada doding sadari. Tiap bodari do sidea mambahen partonggoan etek-etek i rumah. Ai domma hasomalan ai i rumah ni Kak Sinta in. Hira in ma hataonkon parguruanni na parlobei, irik marlajar sahap Simalungun.

Dob mulak ia hu Bandung, napatugah ma bani Parhorja ni Kuria i Gereja Pasundan na dob tarjalo ia i Kuria Sondiraya. Napindohon ma ase idalani parguruan i Gereja Pasundan. Patudu bai ma homa gakni ai, dong ijia Penginjil Wanita (Evangelis Sukarela) ni Gereja Pasundan na sirsir roh siap minggu hu rumahnami i Cisitu, i lambung Simpang Dago nidokan, mambahen parguruan ni Inang-i-rumahnami, na so ingkat galaron ongkosni. Dob sungkup parguruanni, tardidi ma ia, rap pakon dua niombahnami, i Gereja Pasundan. Roh do Bapa pakon Inangnami sonai pakon piga-piga diha-diha hun Jakarta manghamalaskon pandidion ni sidea in.

Sanggah na laho tardidi in Inang-i-rumahku pakon dua niombahnami, roh do hata ni Parhorja Gereja Pasundan, patugahkon na boi do lanjar ibahen pamasu-masuon marhajabuan bennami. Mangihutkon aturan parkuriaon ni sidea, boi do ipadalan pamasu-masuon marhajabuan hu bani na sihol marhajabuan hansi pe domma tarlopus parlahou ni sidea, na dob dear angkula ni sinaboru. Asal ma isopotkon na dob tarlopus parlahou ni sidea. Hu bani partongah-jabuan na lape manjalo pasu-pasu marhajabuan pe, songon hanami ai, boi do ipadalan pamasu-masuon.

Pala do hupatangkas ijia bani Parhorja ni Gereja Pasundan in atap na maningon do padalanon pamasu-masuon marhajabuan bennami.

Balosni:’Lang maningon. Anggo isurahon nasiam, boi do ipadalan pamasu-masuon.’

‘Anggo sonai do, lang pala ipadalan pamasu-masuon marhajabuan bennami,’ ningku.

‘Mase lang pala?’ nini Parhorja on patangkashon.

Pondok do baloshu. Ningku:’Domma ijalo hanami pasu-pasu ni Naibata humbani mungkahni mardomu hanami martongah-jabu. Pori ipadalan pamasu-masuon marhajabuan bennami dob dua niombahnami, hira na iparnalang hanami na dob manjalo pasu-pasu do partongah-jabuonnami humbani Naibata sadokah ni on.’

‘Anggo sonai do nimu, lang pala mahua pori pe lang ipadalan pamasu-masuon marhajabuan nidokan ai,’ nini Parhorja on.

Sobali lappa nahuhatahon nongkan, dong ope lappa na legannari ibagas uhurhu, na lang pala huluarhon bani Parhoja on. Ai dob dapot ahu otik pangarusion pasal aturan hukum hun parkuliahan i Fakultas Hukum, na ginoran anak ni sapasang bapa pakon inang na martongah-jabu, ai ma na tinubuhkon dob sah partongah-jabuan ni sidea. Pori dong niombah ni sidea tinubuhkon paima sah partongah-jabuonni, igoran do in anak yang diakui, dong leganni otik humbani anak yang lahir dalam perkawinan. Dihut ma pangarusion aturan hukum in mambahen na hulembangi horja (acara formal) pamasu-masuon marhajabuan in. Ai boi do gabe tubuh pangarusion na lepak, hira sah ni parrumah-tanggaonnami mamungkah humbani pamasu-masuon in, pori saud ipadalan Gabe anak yang diakui hansa niombahnami sikahanan pakon sipahidua na dob dong paima pamasu-masuon in, pori saud ipamasa.

Domma homa dapot ahu hun parkuliahanku ijia aturan hukum na mardomu bani partongah-jabuonnami in. Ai ijia, sobali hukum nasional (tading-tadingan ni Hindia Belanda), dong do hukum adat.1) Halani halak Simalungun do ahu, hukum adat Simalungun do padalanonku bani partongah-jabuonku. Mangihutkon adat Simalungun, sah do partongah-jabuon ni na marlua-lua. Bani pagori ni Kuria i Simalungun pe, boi do manjalo paru-pasu marhajabuan na marlua-lua, asal ma palobei iboan (iluahon) hu rumah ni Sintua. Anggo mintor iboan do hu rumahni, hona ruhut paminsangon ma hun Kuria halan marjabu uhur-uhur. Sonin tarjalo mulak hu Kuria sidea na marjabu uhur-uhur in, ijalo Kuria ma partongah-jabuon ai. Ai ma ase sah ni partongah-jabuon ni na marlua-lua ai, mamungkah humbani panorang na iluahon ai. Songon ahu ai ma pori, mangihutkon hukum adat Simalungun, sonin huluahon hun Jakarta anjaha huboan hu ‘rumahku’ i Bandung, hunjianari ma sah ni partongah-jabuonku.2)


1) Ai tahun 1974 pe ase dong Undang-Undang Perakawinan (Nasional) , ai ma UU No. 1 Tahun 1974.

2) Bani tahun 2007, ai ma tahun marayak gok umurhu 70 tahun, sanggah manohu ahu hu hutaku, Sondiraya, hupadas do pandirianhin hu bani sahalak Parhorja ni Kuria Sondiraya halani martaringat ia na laho bahenon ni Kuria pamasu-pasuon hu bani partongah-jabuon ni pasangan bapa pakon inang na lape manjalo pasu-pasu marhajabuan. Somalni, na marjabu uhur-uhur hinan ma ai. Dob hubogei baritani na saud do ipamasa in hu bani mar-tolupuluh pasang, janah gabe tarbarita marhitei na ipatugah par-surat kabar, tarjuljul do uhurhu manangkasi aturan pasal in i GKPS. Gabe hubotoh ma, tahun 2005, ihadearhon Sinode Bolon GKPS do usul ni Majelis Pendeta ase igantih Peraturan Perkawinan na dob dong hinan. Bani peraturan na baru in, dong sada aturan na mangkatahon: Anggota Sidi GKPS yang belum pernah menerima pemberkatan perkawinan, boleh menerima pemberkatan perkawinan khusus dalam suatu kebaktian untuk itu. Liturgi pemberketan khusus ini diatur secara tersendiri oleh Majelis Pendeta (Pasal 9) . Halani domma sonai iaturhon, tarjalo uhur do ai. Gakni in ma deba tanda-tanda ni hamajuon nidokan. Hansa, na mambahen lalab marpanungkun uhurhu, ai ma halani hupabogei-bogei marbarita na dihut manaksihon horja in, liturgini tarmados do songon liturgi ni pamasu-masuon na somal. Ai gan, lang pitah pemberkatan perkawinan (khusus) tumang, tapi dihut do pakon peneguhan perkawinan. Mangihutkon pangarusionku, anggo dihut do peneguhan perkawinan, na mararti do ai, mamungkah humbani ari peneguhan in do sah partongah-jabuon ni sidea in. Lape sah na sadokah ni on. Hape deba sidea in dong do na domma marpahompu, dong na dob Sintua. Gakni namin, hunjon hujanan dearan do pitah pamasu-masuon (pemberkatan) tumang ma gelah, lang pala dihut peneguhan-ni.