Thursday, May 17, 2007

MAR-KURIA (9)

Pagori ni Kuria

Parjongjong ni Kuria

Pira-piga hataridahan ni hulanan hasadaon parsaoran sa Kuria, ai ma:dong pagorini, dong Parhorjani, dong parmingguanni (i rumah-rumah, i parsikolahan, atap i gareja). Bani panghorjahononni, taridah ma homa dong partumpuan-partumpuan ni pagori na binobahon ni Parhorjani, dong hasadaon ni Parhorjani (ijia igoran do in Kerkerat, sonari igoran Majelis Jemaat), dong sermon ni Parhorja, dong pesta-pestani mangihutkon tahun Kuria, dong pandidion, dong Horja Banggal Na Pansing, pakon na legannari ai.

Bani Kuria in dong do homa pangidangion hu bani Parinangon (hotop ijia igoran tuppuan par-ari-Kamis, anggo ari Kamis sidea martuppu); dong pangidangion hu bani dakdanak (igoran ma in Sikolah Minggu); dong pangidangion hu bani namaposo na laho manaksihon haporsayaon (igoran ma in Parguru Manaksihon); dong pangidangion hu bani na sihol masuk Kristen (ai ma Parguru Magodang); dong tuppuan pandodingon (koor). Dong do homa horja manramothon hapansingon ni Kuria, ai ma marhitei na mandabuh uhum hu bani pagori na manlanggar aturan Kuria na dob niaturhon ibagas Ruhut Paminsangon.

Girah do homa dapot uhurhu, marhasadaon do Kuria na sada pakon Kuria na legannari i Simalungun. Hataridahan ni hasadaon ai, ai ma marhitei na sada do Pandita na mangidangi piga-piga Kuria, dos do homa aturan na ihasomalhon ni Kuria-Kuria in, marsijaloan do Kuria-Kuria in, marsitohuan do homa. Taridah do homa ai, na boi pagori ni Kuria na sada pindah hu Kuria na legannari. Dong do homa sermon hadomuan ni Parhorja hun piga-piga Kuria nabinobahon ni Pandita. I Raya sapari, tiap ari Tiga Raya (Saptu) do sermon in.

Hansi dong hasadaon ni Kuria na sada Kuria hu bani Kuria na legannari, hasadaon ni Kuria-kuria on in. Sedo hasadaon ni pagori. Ai hasadaon ni pagori, pitah ibagas Kuria ni bei do dong. Ai pitah bani Kuriani do hansa marhasadaon saparsaoran pagori in: si sada parmingguan, si sada horja pandidion, si sada Horja Banggal Na Pansing, pakon horja-horja na legannari ai.

Anggo natulimati use sonaha parjongjong ni Kuria mula-mula i Simalungun na ijia, hira boi do hatahonon, na ipungkah do in lobei marhitei na ibahen Pandita pakon Guru-guru Sending parmingguan i parsikolahan na pinajongjong ni sidea. Marnunut ma tambah bilangan ni na tardidi magodang. Bahatan do na tardidi magodang in humbani na tinammatkon hun Sikolah Sending ni Badan Sending na marhorja i Simalungun mamungkah tahun 1903. Piga-piga do hansa in na tardidi na so hun Sikolah Sending, dob mandalani parguruan.

Bani buku etek-etek Tole, Nunquam Retrorsum, Pesta Olob-olob GKPS pa-72-tahunkon, nasinuratkon ni Pdt. A. Munthe, ipajojor do bilangan ni halak Simalungun na tardidi humbani tahun 1909 das hu bani tahun 1920, ai ma: 25 halak, 123 halak, 299 halak, 560 halak, 688 halak. Hunjin naidah, humbani pardas ni Ambilan Na Madear hu Simalungun (1903) das hu bani tahun 1920, 1.695 halak do halak Simalungun na dob tardidi (jadi Kristen). Lang pitah hun sada huta in, tapi hun piga-piga huta.

Hulanan-hulanan ni sidea in ma gabe Kuria-kuria na parlobei dong i Simalungun. Pori pe dong na igoran Kuria paima tahun 1909, ra pagorini pitah Pandita pakon Guru-guru Sending na iparoh hun Tapanuli do hansa. Bani mungkahni, Badan Sending do hansa na pajongjonghon parsikolahan. Lanjar in ma lobei ianan parmingguan. Ipudini ari, ipajongjong bei ma garejani. Songon i Pamatang Raya ma pori, parlobei do jongjong parsikolahan i lambung ni Pamatang (Ibu-kota) ni Harajaon Raya. Dob ai pe ase ipajongjong gareja i lambung ni parsikolahan in. Ipudi ni ari use, ipajongjong (Kuria) ma gareja bani pargarejaan sisonari on ai. Hira na mosor do gareja in hun Pamatang hu pargarejaan sisonari, hira-hira 30 tahun dob das Ambilan Na Madear i Pamatang Raya.

Bani mungkahni, Pandita pakon Guru-guru Sending na tinongos ni Badan Sending do Parhorja ni Kuria. Dob ai ipabangkit ma Sintua-sintua (pakon Kasbestur) humbani pagori ni Kuria in. Na manguluhon Parhorja in ijia (Voorhanger, Porhanger) tong do Guru-guru Sending (na igoran homa Guru Kuria), tammatan Sikolah Guru Sending. Ai ma ase halak Toba na itongos Badan Sending gabe Guru Sending/Kuria hu Simalungun do lobei Porhangerni. Ipudi ni ari pe ase dong Guru Sending halak Simalungun. Guru Sending halak Simalungun na parlobei ai ma Guru Jason Saragih (hun Sikolah Guru Sending na i Depok) pakon Guru J. Wismar Saragih (hun Sikolah Guru Sending na i Narumonda, tammat tahun 1915).

Ai ma ase hira boi do hatahonon, humbani Kuria-Kuria na parlobei in do manggargar na ginoran ‘Kuria pagaran’. Deba gakni tongon dong do Kuria na ipajongjong dob dong piga-piga parhuta in na dob Kristen. Tapi bahatan ma nanipajae ni Kuria na dob dong hinan.

Hudingat ma ai, par Sondiraya mar-Kuria hu Pamatang Raya hinan do sapari. Dob ai, ipajongjong par Sondiraya ma rumah ianan partongoan. In ma use na gabe ianan parmingguan. Dobni, tahun 1952, jongjong ma Kuria i Sondiraya, manjae hun Kuria Pamatang Raya. Hansi pe tahun 1952 pe Kuria Sondiraya jongjong, anggo hasadaon parsaoran ni pagori ni Kuria Pamatang Raya na i Sondiraya domma girah taridah. Ai tahun 1931 domma dong Kongsi Laita i Sondiraya.

Tarsonai do homa parjongjong ni Kuria Sambu Baru i Medan. Si sada parsaoran ma sa Sektor Skip pagori ni Kuria Hang Tuah. Bani bona ni tahun 1972, ipajongjong sidea ma rumah partonggoanni. In ma use gabe ianan parmingguan. pagaran ni Kuria Hang Tuah. (Bani ujung ni tahun parjongjong ni Kuria Sambu Baru in, pindah-kuria ma hanami hujin). Dobni, Kuria pagaran in ma iresmihon gabe Kuria Sambu Baru.

Dong otik leganni pakon parjongjong ni Kuria (GKPS) Bandung (tahun 1964). Anggo in, hira pagaran ni piga-piga Kuria na i Simalungun do. Ai pagori ni Kuria na i Simalungun pe bueian halak Simalungun na dong i Bandung ijia. Sidea in ma marhasadaon marparsaoran. Bani mungkahni, partonggoan ni halak Simalungun Kristen do lobei ibahen. Lang piga dokah, lang sibar partonggoan tumang be, tapi parmingguan ma, hansi pe lang tarhatahon pagaran ni Kuria na i Simalungun atap Kuria na legan na dong i Bandung. In ma na gabe Kuria Bandung, marhasadaon pakon Kuria-Kuria na dong i GKPS, dob iresmihon Eporus GKPS bani ari Minggu, 10 Mei 1964

Tar hira sonai do gakni homa parjongjong ni Kuria-Kuria ni halak Simalungun i kota-kota i sab Indonesia on. Marhalanihon ni sisada budaya Simalungun ai do mambahen ibahen dong partumpuan ni halak Simalungun. Halak Simalungun na dob pagori ni Kuria hinan do mambahen parmingguan. In ma use na gabe Kuria, marhasadaon pakon Kuria-Kuria na dong i GKPS (atap i HKBPS, paima iubah goranni gabe GKPS). Hira lang dong Kuria (GKPS) in na ipajongjong ni HKBP, GKI, GPIB, atap Gareja na legannari ai. Tapi pagori ni Kuria (GKPS) do pajongjongkon, sidea in ma mangindohon ase iresmihon marhasadaon pakon Kuria-Kuria i GKPS.

Romban hujin, hira boi do hatahonon, alatan na parlobei ase boi jongjong Kuria, ai ma anggo dong pagori ni Kuria bani sada ianan (sada huta atap piga-piga huta), saparsaoran sidea, janah ihasiholhon sidea gabe sada Kuria (janah domma dong humbani sidea in na ra gabe Parhorja ni Kuria). Anggo pagori ni Kuria-Kuria na marhasadaon ibagas GKPS hinan do sidea in, marhasadaon ma Kuria na pinojongjong ni sidea in pakon Kuria-Kuria i GKPS. Tapi anggo sedo pagori ni Kuria-Kuria ni GKPS hinan sidea in, sitimbangan ni GKPS ma in atap na jaloon do marhasadaon pakon Kuria-Kuria i GKPS. Lang tarsibar atap pagori ni Kuria na lang sadalan do pakon podah hakristenon ni Kuria-Kuria i GKPS, na laho mambahen Kuria-Kuria i GKPS gabe ‘juma tanganan’-ni laho pararathon podah hakristenonni.

MAR-KURIA (8)

Pagori ni Kuria

Markuria, marsada-parsaoran

Damok hinan do hansa pangarusionhu pasal naginoran Kuria, hansi pe girah do dihut ahu manaksihon hata haporsayan riap pakon Kuria, manaksihon ‘Ahu porsaya bani.... Kuria parsadaan na mapansing, parsaoran ni halak na mapansing’. Huagan do lobei hira na dos do Kuria pakon hulanan hasadaon ni hajolmaon na legannari in.

Pagori ni Kuria do ahu. Tapi pagori ni hulanan pardiha-dihaon (na martondong-marboru) do homa. Pagori ni hulanan hasadaon ni na sahuta do homa. Pagori ni hulanan hasadaon sa Kecamatan do homa, sa Kabupaten, sa Provinsi, sa Indonesia. Ongga do homa ahu pagori ni hulanan naginoran sonari on partai (ai ma sanggah dong ni Golongan Karya ondi, paima ipaubah jadi partai). Ongga do homa pagori ni hulanan sa profesi, ai ma sanggah na dihut ahu pagori ni HKTI (Himpunan Kerukunan Tani Indonesia).

Sobali hulanan hasadaon na marbagei-bagei in, dong do hulanan hasadaon ni si sada budaya. Taridah do in age bani na sahuta, hira dong do hasadaon parsaoran ni si sada budaya i tongah-tongah ni buei ragam ni budaya i huta in. Hira dong do homa hasadaon si sada budaya age pe palegan-legan huta, palegan-legan panggomgomini (pamarentahni) Halak Simalungun ma pori, hira sahulanan suku bangsa do ai marhalanihon si sada budaya i tongah-tongah ni bagei suku bangsa bani sada huta/Kecamatan/Kabupaten. Hira marhasadaon do homa halak Simalungun na i Kabupaten Simalungun pakon na ianan na legan i Provinsi Sumatera Utara, age i sab Indonesia on. Halani si sada budaya do halak Simalungun. Pagori ni ai do homa ahu.

Tapi, lambin magodang ahu, lambin matoras, lambin huarusi ma hinalegan ni hulanan naginoran Kuria pakon hulanan na legannari ai. Lambin huidah ma homa nasinurahon Kuria marhitei ‘Hata Haporsayaon’ na sinaksihon ni Kuria, ‘Ahu porsaya... bani Kuria parsadaan na mapansing, parsaoran ni halak na mapansing’. (Nini Sahap Indonesia: ‘... Gereja yang kudus dan am, persekutuan orang kudus’. )

Horja mangambilanhon Hata ni Naibata ma tang na paleganhon Kuria pakon hulanan hasadaon na legannari ai. Atap ningon ma tene, hira mangambilankon Hata ni Naibata tang panguntu ni horja ni Kuria.

Tapi halani ai ma gakni ase bahat do pagori ni Kuria roh marminggu laho manangar ambilan hansa. Halani nihurni, ambilan ai do tang panguntu ni parmingguan in. Ai ma ase pardasni hu parmingguan pe hira-hira laho tiba ma adanganni takkog hu langgatan siparambilan. Sonai salpu ambilan, hudarat ma ia. Lappani ase boi manginsop sigaretni. Nihurni na marminggu ma ia ai hansi pe lang dihut ia humbani pamungkah (marhitei Votum), lang dihut mangujungi marhitei na padashon hata pasu-pasu.

Halani ai ma gakni ase sapari hira dompak goluh partonduyon do tang siparayakon ni Kuria. Ilopah ni goluh partonduyon ai, hira dong goluh pardagingon atap goluh parduniaon, na lang pala siparayakon ni Kuria. Hira dong pangarusion, anggo domma dear goluh partonduyon, ihorhon ai do gabe dear goluh parduniaon. Anjaha anggo lape jumpah goluh parduniaon na dear, marhasabaron ma, lambin ipongkuthon ma goluh partonduyon.

Hira balog do nolih ni Kuria in pitah manramotkon goluh partonduyon ai. Taridah do ai bani bagei panghorjahonon ni parhuta. Anggo dong horja-horja adat, loulouan hasadaon pardiha-dihaon ma na taridah, pitah mambobahon tonggo laho mangan do hansa ipindohon humbani Kuria. Horja parunjukon, siramothonon ni Kuria, ai ma sonaha ase romban hu bani aturan ni Kuria ipajongjong partongah-jabuan in, palobei marpadan (igoran ma ai manjalo parpadanan; panorang parpudi on igoran simbuei ma in martumpol, paihut-ihut hata na ihasomalhon halak Toba); dob ai pamasu-masuon. Horja paradatonni, nolih ni hulanan hasadaon pardiha-dihaon ma. Lang bastu Kuria. Anggo dong pagori ni Kuria na matei, horja pangoromion pakon horja adatni, nolih ni hulanan pardiha-dihaon do ai. Nolih ni Kuria ai ma padashon hata apoh-apoh, dob ai padalanhon paragendaon laho manaruhkon hu kuburan pakon sanggah panguburan. Pasal parjumaon, age parboniagaon, hira lang nolih ni Kuria ai. Halani ai lang ongga isahapkon i Kuria habotohon marjuma (tapi nani sai ipagolpa Kuria do pagorini ase manggalangkon limbuah ni suan-suananni hu bani Naibata (hu bani Kuria ni Naibata); hira ai ma gakni mungkahni dong aturan ase gugu tahun ni pagori Kuria siotikkanni 2 kaleng omei).

Sonai ma age namaposo ni Kuria. Hira pasal goluh partonduyon ni namaposo do hansa nolih ni Kuria. Pasal sikolahni, nolih ni guru-guru Sikolah do ai, lang dihut Kuria.

Dong do tuppuan marguru doding (koor) ni namaposo ni Kuria. Anggo kesenian na legannari ai, margitar atap margonrang, lang iastui Kuria, lang dihut ai nolih ni Kuria. Gari marlajar marpoti-mandoding (mar-organ), hira lang ongga ipadalan dompak namaposo ni Kuria.

Halani ai ma gakni ase sompat do huahapkon hira mardua-hajolmaon do ahu (janah huidah bahat do na songon ahu ai). Sanggah i parmingguan pakon i partumpuan-partumpuan na niadongkon ni Kuria, pagori ni Kuria do ahu. Sonin kaluar minggu, hira salih ma use hajolmaonku songon na so pagori ni Kuria. Salih gabe pagori ni hasadaon pardiha-dihaon sanggah i loulouan pardiha-dihaon, salih gabe pagori ni huta sanggah i loulouan ni huta.

Lape boi si sada-hajolmaon songon nasinurahon ni Kuria, tong do ia pagori Kuria age sanggah pagori ni hasadaon pardiha-dihaon, sanggah pagori ni hasadaon sahuta, atap pe sanggah pagori ni hasadaon na legannari ai.

Maruntol do tongon ase hot diri pagori Kuria age sandihari pe. Tapi, paruntuntolon na patut do ai ibagas na mangayaki nasinurahon ni Kuria.

Lambin huarusi nasinurahon ni Kuria in, lambin maruntol do ahu ase saud hudalanhon nasinurahon ni Kuria in i bagas pardalanan ni pargoluhanku.

Sonai ma ijia, sanggah pagori ni Kuria (GKPS) Bandung hanami. Ahu do ijia Porhanger. Na pabogei-bogei ma, humbahat do hape pagori ni Kuria na lalab lang padidihon niombahni halani lape sukkup sidabuhan mambahen horja-horja paradaton domu bani napadidihon niombah. Gakni, sanggah i huta ope ia, ididah na maningon bahenon do horja-horja paradaton anggo padidihon niombah ma. Dong ma ai na paguntinghon jambulan hu bani tulangni, irik ipupus. Dong ma ai na paabingkon. Pinomatni ma mangontang diha-diha ase marurup mangan dob mulak hun parmingguan.

Halani ai, nalasa-lasahon ma asok laho padomuhon riah, ase namin irik kaluar parmingguan, pamasaon ma partuppuan ni ganup na padidihon, riap pakon ganup pagori ni Kuria. Bani partumpuan in ma ipamasa horja na marurup mangan (hansi pe kueh do hansa ipasirsir, bah malas (teh manis/kopi manis) pandabuhni), lang pala be marsibahen horja-horjani na padidihon niombah in i rumah ni bei. Saud do jumpah domu ni riah. Ase sonai ma saudni ipamasa. Dihut ma homa hanami padidihon niombah.

Sanggah tiba ma use masani padidihon niombah hanami, tapi lang be i Kuria Bandung, i Kuria Jl. Sudirman ma, i Siantar, songon na maruntol do otik pangahapnami halani tarpaima-ima do hasoman sa Sektornami i Kuria Jl. Sudirman bani parroh ni dilo-dilonami, ai mangihuthon hasomalan ijia ibahen napadidihon niombah do horja-horja i rumahni bei, irik kaluar minggu. Pinomatni ma marurup mangan. Halani domma napungkahkon sanggah i Bandung, lang pala bahenon horja-horja, natoruskon ma sonai dob i Siantar hanami, hansi pe saor nabotoh do, anggo bani pangahap ni samah pagori Kuria (i Sektornami) hira na suhar do ai humbani hasomalan na masa i Kuria in. Ai ma ase sonin kaluar minggu, borhat ma hanami hu Sondiraya, hu rumah ni namatorasnami, ase ijai hanami rap mangan pakon toras-torasnami, manghamalaskon pandidion in.

Tarsonai ma homa, dob i Kuria Sambu Baru hanami, i Medan. Sanggah tiba ma masani pajongjonghon horja palaho boru, marsangaja do ahu lang hubani hasoman sahuta (‘stm’ nidokan) hupaabeihon pajongjonghon horja in, tapi hu bani hasoman sa Kuria do. Na paabeihon do tong bani sibiak sanina pakon sibiak boru mangihuthon holmouan hasadaon ni pardiha-dihaonnami. Tapi saor ma diha-diha in pakon hasomanku ‘saparsaoran’ Kuria, rap manatang horja in. Marsibuat hundulanni ma hasoman sa-Kuria in, na patut sanina hundul humpit hundulan ni sanina, na patut tondong hundul rap pakon tondong, na patut boru hundul rap pakon boru.

Ibagas na sadari paima pamasu-masuon do ijia na saloseihon horja manjalo parroh ni paralop pairik pakon horja paingkathon. Age pe ijia dong na manghatahon pantang do padalan hiou (manghioui) borngin-borngin, ningku ma mambalosi, ra bani adat ni simbalog pantang do, tapi bani adat Simalungun, humbani sapari do irik ipadalan parpaingkat pakon ipadalan hiou na legannari ai sonin salobei suhun padan siparanak. Gariada, borngin ni ai do ipaingkat (dob mardalan demban pamuhunan). Pori ni pe patarni saud bingkat – manjalo pamasu-masuon i gareja – hira na iborngini paralop in do ‘boru na bayu’ ai i rumah ni Tondong. Ningku ma homa: ‘Pori na pantang hinan pe manghioui borngin-borngin mangihuthon haporsayaon sapari, lang be pantang ai mangihutkon haporsayaon sondahan on, ai domma Kristen hita, pagori ni Kuria.’

Sobali horja-horja paradaton i rumah nongkan, nabahen do homa marurup mangan i ianan parpestaan (ai ma i Taman Sari), dob salpu pamasu-masuon i gareja. Tapi pitah horja marurup mangan manghamalaskon pamasu-masuon do in. Lang dong be horja-horja paradaton.

Ganupan horja in itatang hasomannami saparsaoran Kuria Sambu Baru, rup anjaha saor pakon hasadaon pardiha-dihaonnmi.

Laho mangayaki nasinurahon ni Kuria ase lambin tongon si sada parsaoran pagori ni Kuria i Resort (GKPS) Medan Barat, rap pakon piga-piga Parhorja ni Kuria sa Resort Medan Barat (sanggah Pdt. H. M. Girsang ijia Pandita Resort Medan Barat), na alophon do riah hu bani pagori ni Kuria, ase ipajongjong BDS (Badan Diakonia Sosial) i Kuria ni bei, ase ‘badan’ in mambobahon sihorjaonkon ni samah pagori Kuria na saparsaoran anggo pajongjong horja-horja pagori ni Kuria sanggah masa malas ni uhur atap pusok ni uhur. Ase ulang be mar-‘stm’ Kuria; ai anggo ‘stm’, songon goranni ai do pandalanhononni, ‘tolong-menolong’ samah pagori ni ‘stm’, ai pe pitah hu bani pagori na dob manggalar ‘uang stm’-ni do. Lang ganup pagori ni Kuria.

Saud do jongjong BDS ni Kuria-Kuria in i Resort Medan Barat. Hansa, halani hurang ni pangarusion ma gakni ai pasal ‘diakonia’ i tongah-tongah ni nasaparsaoran Kuria, gabe hira songon ‘stm’ do pandalanhonon ni BDS in. Age pe ganup pagori ni Kuria do ningon gabe pagori ni BDS Kuria in, tapi na itatap pitah pagori na dob pasaloseihon ‘uang pangkal’ pakon ‘uang iuran’ BDS do hansa. Pangidangion ni pe hira lang dong ubah ni marimbang ‘stm’ ondi.

Dob hudalani janah huidah ganupan in, lambin porsaya do ahu, daoh pe panghagoluhkonon humbani na sinurahon Kuria ‘parsaoran ni halak na mapansing’ nidokan. Lang i parmingguan tumang hataridahan ni na parsaoran in, tapi bani hinagok ni pargoluhon do.

Ai ma ase husurahon do, pori das ma holi panorangni sayur matua ahu, namin lang pitah diha-dihaku na mateian (mateian Bapa na marbapa, mateian Oppung na maroppung, mateian Tulang na martulang, mateian Mangkela na marmangkela), tapi mateian ma homa namin pakon Kuria (pakon ganup pagori ni Kuria), ai matei hasoman saparsaoranni. Janah anggo sonai do, lang hata apoh-apoh roh humbani hasoman saparsaoran Kuria, tapi hata marsiapohan do, ai na rap mateian do. Gariada, ai lang sangkanan do namin na saparsaoran Kuria marimbang hasadaon pardiha-dihaon.

Hansi pe husurahon sonai, ahu sandiri pe namin hira lape ongga mangahapkon dihut mateian anggo matei ma hasoman sa Kuria-ku. Pori diha-dihaku do na matei in, na mateian diha-diha do hansa huahap ahu, lang na mateian hasoman saparsaoran (i Kuria). Tapi, dihut ma gakni ai, halani sonai do homa ope abak ni tang sindohor ni na matei in. Nihurni, sidea do hansa na mateian, lang dihut Kuria. Gari diha-dihani pe iagan do lang mateian, hape namin na rup mateian do. Samintolah ma hasoman saparsaoran Kuria. Sonai ma homa age Kuria. Iagan do tang sindohor ni matei ai hansa na mateian. Hape namin, dihut do Kuria mateian. Ai sanggah hadakdanakon ni na matei in, igoran do ia ‘niombah ni Kuria’.

Ai ma ase bagas do hape pangarusion ni hata ‘parsaoran na mapansing’ in. Marbona humbani hata ‘saor’ do ‘parsaoran’. Marbona humbani hata ‘saor’ do homa hata ‘marsaor’, ai ma na ipasada dirini ase rap sahulanan pakon samah jolma. ‘Marsaor’ do homa nini halak Simalungun mangkatahon bersetubuh (nini sahap Indonesia, suttabi). Halani ai ma ase ihatahon Hata ni Naibata do hira na sada badan (=angkula) do Kuria in. Buei pagori, tapi marhasadaon. Saor tumang. Sapangahapan. Satahi (=bersekutu, hata Indonesia).

Friday, May 11, 2007

MAR-KURIA (7)

Pagori ni Kuria

Huliskon laklak asal ma ulang pahu

Humbani partubuhkunari do tongon halak Kristen ahu, pagori ni Kuria, tapi lang sibar partubuhku ai hansa hakristenonku. Diatei tupa ma, lambin marbanggal ahu, lambin marbanggal do homa hakristenonku. Lambin matoras ahu, lambin matoras do homa haporsayaonku mangihutkon ajaran hakristenon.

In homa, diatei tupa ma, girah do gakni dong bakku hadirion na lang urah mubah songon simolei-olei na meleng hujai hujon mangihuthon parombus ni logou Ai lang ongga huparnalang ‘niombah ni Kuria’ do ahu. Anak ni Sintua homa. Niombah ni na mangauhon hinadear ni panogu-noguon ni Naibata bani pargoluhonni. Nanipadong janah napinabanggal ni ai do ahu. Anggo huparnalang ai, hira dos do huahap ai songon na marparnalang partubuh diri, songon na marparnalang namatoras diri.

Pasal hadirion sisonin, nihurhu dong sintongni janah hinadear ni uppasa ni halak Simalungun: ‘Huliskon laklak asal ma ulang pahu, age mahua halak asal ma ulang ahu’.Tongon, anggo naboan uppasa in hu bani pangarusion lang ra marsitatapan, marsisarihon dirini bei do hansa, hajolmaon na masambor do tinembak ni uppasa in. Tapi anggo naboan hu bani totap ni pandirian, age pe buei jolma taruyun, dearan ma lang dihut ahu. Lang tarsibar muyun hu bani hakahouon do muyun ni in.

Halani ai, porini pe rampis hinan do hansa haporsayaonku, haporsayaon ni dakdanak hinan do hansa, lambin maruhur ahu, hupalobei do lambin marparuhurhon haporsayaon na huboan tubuh ai, lang mintor urah hujalohon haporsayaon (pakon haugamaon) na legan. Ai nihurhu do, dihut do ai tanda ni hormat diri hu bani namatoras diri. Dobni lambin martongon ma ahu, lambin porsaya ma ahu, lang be halani na huboan tubuh ai tumang be. Pori pe huidah dong na hurang bani panghagoluhkonon ni namatoras ibagas pardalanan ni goluhni, lang gabe huparsidalian ai morot manundalhon haprsayaon na dob lambin matoras bakku. Gariada, huahap siparutang do ahu dihut padearhon.

Sonai ma ijia, sanggah roh hanami manohu Bapanami ondi ibagas hatuaonni, domma lambin moru gogohni, tibal-tibal mando i karosini, huidah songon na igoki uhur biar bohini. Husungkun ma ia, atap na mabiar do ia mandompakkon hamataeianni.

‘Lang namin mabiar ahu matei,’ nini. ‘Na huhabiari, das lang holi dear parmateihu, gabe lang saud ahu dapotan haluahon, lang saud hu surga.’

‘Ai mase ma pala ganggu haporsayaonmu? Ai lang domma ipaluah ham? Ai lang domma dokah dob ijalo ham haluahon ai?’ ningku patangkashon.

‘Sonai do namin da. Tapi, anggo lang dear holi parmateihu, atap lang dapot ahu haluahon ai,’ nini.

Jadi ningku ma use:’Ai lang tarsurat do, Pa, ‘‘nini sijaga tutupan ai ma bani Apostel Paulus: Aha ma sibahenonku, nasiam tuannami, ase maluah ahu? Jadi nini ma: Haporsayai ma Tuhan Jesus, ase maluah ham pakon parrumahmu!’’ Halani ai, humbani mamungkah porsaya ham, domma dapot ham haluahon ai. Atap sonaha pe holi parmateimu, na dob dapot ham hinan do haluahonmu ai. Ulang pala bungbang be uhurmu.’

‘Iah, sonai do tongon, ambia,’ nini ma use. ‘Domma tongon dapot ahu haluahon ai, sonin ijia porsaya ahu bani Tuhan Jesus.’

Tar saminggu humbani parbualannami ia, marujung ma goluhni.

Ai ma ase hotop longang do uhurhu mambogei, anggo marbarita ma na mateian, jojor ituturianhon sonaha ‘hinadear’ ni parmatei ni na matei in. Hira dong gakni pangarusion bani, halani ‘hinadear’ ni parmetei ni in, jumpahan haluahon ma na matei in.

Hansi pe lang halani na sihol mangindahi haugamaon na legan, ongga do, sanggah Sikolah Assisten Apoteker ahu i Medan (tapi satahun do hansa, lang saud hutammatkon), marsangaja ahu roh bani pardingatan Israq Miradz naniadongkon ni Sikolah in. Harorohkin pitah halani sihol ni uhur mangarusi aha do nanihaporsayaan ni sidea parugama Islam do. Marhitei barita pasal Israq Miradz napinadas i loulouan in, lambin huarusi ma Islam. Lanjar lambin roh hot ni ma haporsayaonku bani Yesus (na nigoran ni sidea Nabi Isa), ai hu ianan ni Nabi Isa do tang parpudi iayaki paima takkog (hu langit papituhon?).

Sanggah kuliah ahu i Fakultas Hukum, lambin roh bahatni do huarusi pasal Islam. Ai dong do mata-kuliah Lembaga-Lembaga Islam bani tingkat Persiapan. Dob ai bani tingkat Sarjana Muda, dong do mata-kuliah Hukum Islam. Maningon ma homa nabasai piga-piga ayat humbani buku Tafsir Al Quran (ai ma Quran na ialimhon hu bani sahap Indonesia). Maningon nabotoh do homa hinalegan ni pangajaran ni piga-piga mazhab na dong bani Islam. Hira na paksa do homa huparinggas diriku dompak mata-kuliah in, halani na lang ongga dong ai age otik habotohon pasal Islam. Ai ma ase hira humbagas do pangarusionku pasal Islam. Tapi halani ai ma homa mambahen na lambin roh porsayani ahu bani pangajaran hakristenon na dob dong bakku.

Ai ma ase age saggah parana ahu i Jakarta (1956-1960) longang do uhurhu mase boi tutur Tulanghu (lang pala husobut goranni), boi tongkinin manundalhon hakristenonni hinan gabe dihut ‘Saksi Jahowa’, hape Oppung namarombahsi i Raya na tarambilan hinan do ‘Saksi ni Kristus’ Ai lang na sihol mangatasi namatorasni ma ia in nani, nihurhu ibagas.

Ahu pe sompat do lobei iengger-engger Tulanghon ase taruyun hu bani ‘Saksi Jahowa’-ni ai. Diatei ma lang sai marosuh ahu marsual-jabab pasal hasisintong ni Hata ni Naibata na tarsurat bani ayat-ayat ni Buku Bibel. Ai hira songon parninggan ni bual i kodei kopi, songon na ‘pamester-mesterhon’.

Ipudi ni ari use, hubotoh ma mamodahkon, urah do kiatni ase ulang taruyun dompak ‘Saksi Jahowa’. Ai ma: ulang ra diri idari-dari marsual-jabab. Anggo ra diri marsual-jabab pakon par-‘Saksi Jahowa’, dobni mangapian ma diri bani hinapandei ni sidea mambuka Bibel manorihi ayat na mardomu bani pingkiran ni sidea, dobni taruyun ma diri.

Tarsonai do hudalanhon pori roh manandangi ahu sihol marbual pasal Hata ni Naibata. Palobei hupatangkas do hun Gereja ja ia (atap sekte aha). Anggo songon na magang do ia patugahkon hun Gereja atap Sekte ja – somalni laho marbual-bual pasal haporsayaon do hansa sidalianni – mintor huhatahon ma tuldom, lang marmalang-malang:’Suntabi ma, hu bani na lape Kristen ma lah ham laho. Ahu domma Kristen, Sintua homa.’ Irik ma ahu jongjong hira mambobaisi hu labah ase mintor mulak ia.

Ai ma ase longang do homa uhurhu age bani panorang parpudi on, mangidah piga-piga hasomanku pagori ni Kuria, gariada hasomanhu Parhorja ni Kuria, na urah meor-eor haporsayaonni ipalindak-lindak parambilan na tarmurmur tarambilan nidokan, dobni taruyun. Lang pala mahua namin, ambit halani ai ma gabe lambin martoruh ni uhur ia, lambin marhadaulaton. Hape lambin manghatai halak do, lambin manguhumi halak na lang songon sidea ai. Gariada manguhumi hajolmaonni (haporsayaonni) sadokahni on, nanihaporsayan ni Kristen Simalungun generasi na parlobei ondi. Hira na iparnalang pasu-pasu ni Naibata sadokahni on. Gariada, na deba iparnalang hajolmaonni (ai ma budayani, hasimalungunonni) sadokahni on, talup-talup sidea ‘na baru tubuh’ in sedo jolma na marbudaya. Lang pala mahua namin, anggo ai ma dalanni missah hu Kuria (GKPS). Hape na laho bahenonni do Kuria (GKPS) gabe ‘juma tangananni’, ase dihut taruyun.

Sonai pe ningku, patugahkon longang ni uhurhu do hansa ahu. Lang na manguhumi. Hansa, dompak sidea in, hupatotap ma parhaporsayaonku, hupatoguh. Janah, ibagas uhurhu ningku ma dompak sidea in,:’Huliskon laklak asal ma ulang pahu, age sonin (taruyun) halak asal ma ulang ahu’.

Thursday, May 10, 2007

MAR-KURIA (6)

Pagori ni Kuria

Pindah Kuria

Bani bona ni tahun 1967, martading hata ma ahu i Kuria (GKPS) Bandung, halani pindah ma use hanami hu Pematang Siantar dob tammat ahu hun Fakultas Hukum Universitas Padjadjaran bani ujung ni tahun 1966. Halani pagori ni GKPS Bandung do hanami, pindah Kuria ma hanami hu Kuria (GKPS) Jl Sudirman, Pematang Siantar.

Sanggah pagori ni Kuria (GKPS) Jl. Sudirman ma tubuh niombahnami sipahi-onom pakon sipahi-pitu.

Nabahen ma goran ni sipahi-onom in Nikodemus Beriman. Hira golpa-golpa ma goran in, ase age domma gijang sikolah (domma gabe ‘Sibotoh Surat’, ai ma Sarjana Hukum), gendo tong gabe halak na porsaya bani Jesus, songon si Nikodemus na ibaritahon bani Joh. 3:1-10; 9:39.

Anggo sipahi-pitu, nabahen ma goranni Irawan Atmadisaputra, goran na padonok hu bani goran ni halak Sunda, lanjar padonok hu bani goran ni Oppungni (marihutkon Inangni) na margoran Kaim Atmaja.

Tahun 1972, dob jadi Anggota DPRD Sumatera Utara ahu i Medan mamungkah tahun 1971, pindah ma use hanami hu Kuria (GKPS) Hang Tuah, halani i Jl. Sei Batang Kuis, Medan Baru, do lobei hanami marianan. Lang piga dokah, pindah homa ma use hu Kuria (GKPS) Sambu Baru, halani ilayak-layakkon Naibata do bennami boi mangangsur rumah i Komplek Perumahan PEMDA Jl Karya (Ijia goran ni alamatni ai ma Jl. Karya Ujung No. I/2, halani type I na paduahon do rumahnami in. Ipudi ni ari gabe Jl. Karya No. 155).

Kuria na baru jongjong pe Kuria Sambu Baru in, Kuria pagaran ni Kuria Hang Tuah. Garejani pe lape bangunan permanen. Mardingding papan. Buhani 6 meter dassa. Age pe sonai, mintor hupindohon do ase pindah Kuria hanami hun Kuria Hang Tuah na majagiah in hu Kuria Sambu Baru. Ai nihurhu do, maroa do mar-Kuria i Hang Tuah diri, hape i lambung rumah diri do gareja ni Kuria Sambu Baru. Hansi pe namin ijia (age ronsi nuan tene), dong do na daoh do rumahni hun Hang Tuah, sai tong mar-Kuria i Hang Tuah, hape i lambung rumahni domma dong Kuria (GKPS).

Tahun 2000 sompat do lobei pindah kuria hanami hu Kuria (GKPS) Cikoko, halani domma humbani tahun 1992 ahu ‘marjuma modom’ i Jakarta. Mungkahni halani isaraya huan-huanhu, Ir. Usman Hasan, ahu mangurupisi sanggah na gabe Ketua Fraksi Karya Pembangunan ia i DPR-RI. Dob ai homa gabe Wakil Sekjen (lanjar Kepala Sekretariat) ni DPP HKTI ma ahu, na markantor i komplek ni Kantor Departemen Pertanian, i lambung Ragunan.

Tahun 2002, pindah Kuria ma use hanami hun Kuria Cikoko hu Kuria Jl Sudirman, Pematang Siantar. Ai ma halani ‘marjuma modom’ i Pematang Siantar use ahu, isaraya Marim, niombah sipahiduanami, mangurupisi sanggah Walikota Pematangsiantar ia.

Tahun 2006, pindah Kuria ma use hanami, mulak hu Kuria GKPS Sambu Baru. Ai age pe ‘marjuma modom’ i Jakarta, dob ai i Siantar, anggo rumahnami tong do i Jl. Karya, lang das dua batu daohni hun gareja ni Kuria Sambu Baru.

Gakni halani sonai do pardalanan ni par-Kuria-onku, ai ma bani mungkahni atap na piga hali pindah iananku tapi tong pagori ni Kuria Sondiraya, dob ai use pindah ma parkuriaon sonin pindah ianan (huta) – hun Bandung hu Siantar, hu Medan, hu Jakarta, mulak use hu Siantar, dob ai use mulak hu Medan (GKPS Sambu Baru) – gabe hupodahkon ma bani niombahnami na marsikolah hu Jawa, ase mintor iboan surat pindah-Kuria-ni bei. Ai ma ase sonin sikahanan pakon sipahidua marsikolah (mahasiswa) i Bandung, napaingkat do surat pindah par-Kuria-onni. Sonai do homa sipahionom, Nikodemus Beriman, iboan do surat-pindah-ni hu Kuria (GKPS) Yogya.

Hansa, dob tammat bei sidea in, sanggah na lang totap be sidea i Kuriani, lolei do sidea mangurus surat-pindah-ni. Deba ma gakni ai halani na lape marhatotapan ai ianan atap horja ni sidea dob na tammat in sikolahni. Marhalanihon na hundokah ma lang taridah (magou?), gabe ai ma gakni ibahen Kuria ianan ni sidea in lappani mambahen lang ibere Kuria surat parkurian sanggah laho marhajabuan sidea. Kuria (GKPS) Bandung lang ra be mambere surat parkuriaon ni si Marim, sanggah laho marhajabuan ia. Hape, ongga do gan si Marim gabe Pangurus ni Pemuda GKPS i Bandung (dob ai Ketua ni GMKI Bandung, janah hunjai ma use ia gabe Ketua Umum ni GMKI, na markantor i Jakarta). Sonai homa do pambahen ni Kuria (GKPS) Yogya dompak si Nikodemus. Hape, gan, ongga do Niko in icalonhon Kuria gabe Syamas. Halani ai, hun Kuria (GKPS) Sambu Baru ma use napindo surat parkuriaon ase boi sidea in dear manjalo pasu-pasu marhajabuan. Gakni, ibotoh (iparmahani?) Kuria Sambu Baru do na ongga pagorini in, hansi pe domma ipaingkat hinan mar-surat-pindah-Kuria.

MAR-KURIA (5)

Pagori ni Kuria

Jongjong Kuria (GKPS) Bandung

Lang piga dokah dobhonsi na tardidi in Inang-i-rumahnami pakon dua niombahanmi, ipungkahkon halak Simalungun na i Bandung ma mambahen partonggoan ni halak Simalungun.

Dong do ijia tumpuan ni halak Simalungun i Bandung, SAHUHUR goranni. Tumpuan in do lobei mambobahon partonggoan in, hansi pe anggo Ketua-ni, ai ma Rasiaman Damanik, parugama Islam do. Ai deba horja ni SAUHUR ai ma mambahen partumpuan-partumpuan ni halak Simalungun. Ai ma ase martorap roh do Ketua na marugama Islam hu partumpuan partonggoan in.

Dob piga-piga hali mardalan partonggoan in, ipadihut sidea ma homa ahu mambobahon. Lang piga dokah, ibahen ma parmingguan ni halak Simalungun, ai tudu dong do ijia Pandita halak Simalungun, ai ma Pdt. A.H.P. Girsang, Pandita ni HKBPS na gabe Pandita Tentara, marianan i Bandung. Dob dong parmingguan in, ipabangkit ma Parhorja (Sintua pakon Syamas), itodoh sidea ma ahu jadi Porhangerni. I parsikolahan do parmingguan ibahen.

Lang piga dokah, ai ma bani tanggal 10 Mei 1964, iresmihon ma jongjong Kuria GKPS Bandung. Ephorus GKPS do, Pdt. J. Purbasiboro, roh hu Bandung manresmihon. Lanjar sanggah peresmian ni in ma homa resmi ipabangkit piga-piga hanami gabe Sintua pakon Syamas. Iresmihon ma homa ahu gabe Pengantar Jemaat/Porhangerni.

(Ai tahun 1963 do, dob domu riah pakon HKBP, resmi HKBPS ipajae HKBP. Janah dob ipajae, ibahen ma goranni GKPS. Tahun 1964 ijalo ma GKPS gabe Anggota ni DGI (paima iubah goranni gabe PGI). Haroroh ni Ephorus GKPS in ma hu Sidang Raya DGI 1964 i Jakarta, isompathon hu Bandung manresmihon Kuria GKPS Bandung).

Sanggah ijia ma tardidi niombahnami napatoluhon. Lang be i Gereja Pasundan tardidi, tapi bani Kuria GKPS na i Bandung ma. Ibahen hanami ma goran ni niombah sipahitolu in Ichtus Pujiontama. Goran ichtus nabuat humbani goran ni ikan (nidurung) janah sompat ipakei gambarni ni ichtus in gabe tanda ni samah pagori ni Kuria sanggah mungkahni dong Kuria na parlobei ijia i gomgoman ni Kaisar Roma. Ai ichtus in boi homa gabe goran napinapondok, na mararti ‘Jesus Kristus Sipaluah’. Jadi, hira marhitei goran ni niombahnami in ma isaksihon hanami: ‘Ichtus (Jesus Kristus Sipaluah) pujionta ma’ (barang ‘Ichtus pujion tama’), Ichtus Pujiontama.

Hira humbani parjongjong ni Kuria (GKPS) Bandung in ma hataonkon, pagori ni Kuria (GKPS) Bandung ma ahu, lang be pagori ni Kuria Sondiraya. Hira songon ahu ai do homa hataonkon buei pagori ni Kuria (GKPS) Bandung sanggah parjongjongni in. Ai gabe pindah Kuria ma pagori ni Kuria halak Simalungun hun Kuria i huta ni bei hu Kuria Bandung. Ai piga-piga tangga do hansa na dob pindah hu Kuria na dob dong hinan i Bandung.

Sanggah pagori ni Kuria (GKPS) Bandung in ma hanami, tardidi niombahnami sipahi-opat pakon sipahi-lima. Ibahen hanami goran ni sipahi-opat in Lydia, mangusihi goran ni parinangon, partiga-tiga hiou sigerger, halak Eropa na parlobei gabe Kristen (Lah. 16:14). Gabe pardingatan ma homa in, ai Inang-i-rumahnami ma na parlobei gabe Kristen hun tongah-tongah ni sidea na sainang.

Goran ni niombah sipahi-lima ibahen hanami Hotmar Pangarapan. Hira tonggonami ma in ase hot marpangarapan hu bani Naibata ibagas mandalani goluh on.